Budynki użyteczności publicznej
41. Ratusz
Zlín, náměstí Míru 12
Autor: František Lydie Gahura
Rok ukończenia: 1924
Projekt ratusza dla Zlína opracował architekt Gahura jako swoją pracę magisterską. Komisja ekspertów wybrała jego projekt w konkursie i w ten sposób stały się pierwszą realizacją architektoniczną tego architekta. Budowę prowadziła firma František Malota & Jan Krajča. Gahura chciał, żeby nowy budynek ratusza był uznawany za symbol miasta i na tym pomyśle opierał bryłę budynku. Warto zwrócić uwagę na połączenie między narożną wieżą, przypominającą bramę miejską, z godłem miasta. Tomáš Baťa nie był w pełni zadowolony z wyniku pracy Gahury, z czasem jednak okazuje się, że budynek ratusza jest dziełem ponadczasowym. Rzeźba kowala na północnej elewacji ratusza w ulicy Bartošovej (wcześniej Kovářskiej) jest również dziełem F. L. Gahury.
Obiekt jest od 2001 r. zapisany na Listę Nieruchomych Zabytków Kultury.
42. Targowisko
Zlín, náměstí Práce
Autor: Firma A. Jambor
Rok ukończenia: 1927
W 1927 r. postawiono pierwszy dom handlowy – dzisiejsze targowisko, ze skrzydłem straganów, które to było w późniejszym okresie zburzone. Budynek jest przykładem jednego z pierwszych zastosowań żelbetonowego szkieletu budynków fabrycznych w budynku użyteczności publicznej.
43. Dom handlowy
Zlín, náměstí Práce
Autor: František Lydie Gahura
Rok ukończenia:1931
Dom Handlowy w Zlínie to jeden z pierwszych budynków na powstającym placu „náměstí Práce”. Przy pracy architekt respektował nie tylko tory bocznicy kolejowej zmierzającej z fabryki do cegielni, ale także konfigurację terenu. Zaplecze techniczne z tyłu uzupełnił w 1934 r. Vladimír Karfík. Ciekawa była także gradacja zmniejszająca się wraz z wysokością okien pasowych w górę. Ten wyjątkowy element architektoniczny sprawiający, że bryła jest optycznie lżejsza, z czasem się zmienił. Ważnym elementem artystycznym były także napisy reklamowe znajdujące się na elewacji. Ogólna koncepcja architektoniczna budynku jest zaburzona nieudanymi zmianami z lat siedemdziesiątych.
44. Duże kino
Zlín, náměstí Práce
Autor: František Lydie Gahura
Rok ukończenia:1932
Jedną z dominant placu „náměstí Práce” jest Duże kino, wybudowane w 1932 r., początkowo tylko jako prowizoryczne (z czasem miało pełnić funkcję Domu Kultury). Właśnie dlatego nie wykorzystano w czasie budowy typowej konstrukcji żelbetonowej, ale jak na tamte czasy wyróżnia się i tak konstrukcja stalowa Ing. arch. Vtelenskiego o rozpiętości 33 metrów i z heraklitem jako materiałem wypełniającym. Kino mieszczące 2270 osób było największe w przedwojennej Czechosłowacji, a prawdopodobnie także w Europie Środkowej. Obecnie ma 1010 miejsc.
Od 2001 r. obiekt widnieje na Liście Nieruchomych Zabytków Kultury.
45. Dom Społeczny (hotel Zlín)
Zlín, náměstí Práce
Autor: Miroslav Lorenc a Vladimír Karfík
Rok ukończenia:1933
Budowę rozpoczęto zgodnie z projektem Miroslava Lorenca postawieniem szkieletu o standardowym module 6,15x6,15 m. W związku ze sporem autora z firmą Baťa prace wstrzymano. Przed dokończeniem budowy zaproszono architektów Gahurę i Karfíka oraz zaproponowano im realizację dwóch wzorcowych pokojów włącznie z wyposażeniem. Tomáš Baťa niespodziewanie wybrał luksusowe rozwiązanie Karfíka, zamiast bardziej surowej wersji Gahury (ze wspólnymi sanitariatami dla wszystkich pokojów). Budynek dokończono zgodnie z projektem Karfíka.
Elewacja to architektoniczny konstruktywizm z wykorzystaniem pionowych słupów szkieletu i czerwonej cegły. Wielokrotnie przeprowadzane i nieudane zmiany (przede wszystkim wnętrza i zmiany tarasu) sprawiły, że obiekt stracił już swój szyk i klasę.
46. Miejsce Pamięci Tomáša Baty
Zlín, náměstí T. G. Masaryka
Autor: František Lydie Gahura
Rok ukończenia: 1933
Miejsce Pamięci Tomáša Baty, robiące największe wrażenie dzieło architektoniczne F. L. Gahury, to nowoczesna parafraza dojrzałego gotyku: tylko system przyporowy oraz kolorowe witraże, tylko żelbetonowy szkielet i szkło. Budowę rozpoczęto w 1933 r., a miejsce pamięci uroczyście otwarto w dzień pierwszej rocznicy śmierci Tomáša Baty, 12 lipca 1933 r. Zgodnie z projektem F. L. Gahury w przyszłości miejsce pamięci miało być jednocześnie wejściem do kompleksu czterech budynków o charakterze edukacyjnym. W latach 1936-1939 zrealizowano jedynie I Instytut i II Instytut. W 1954 r. miejsce pamięci przebudowano (akademicki architekt J. Staša) na Dom Sztuki, powstały tutaj nowe pomieszczenia galerii sztuki i zlińskiej filharmonii. Od 2011 r. siedzibą filharmonii jest nowo wybudowany obiekt Centrum Kongresowego, a siedzibą galerii jest od 2012 r. budynek nr 14 w byłej fabryce Baty. Po rozległe rekonstrukcji pomnik ma swój oryginalny wygląd i zamiar - pamięci T. Baty. Więcej informacji www.pamatnikbata.eu. Od 1958 r. obiekt widnieje na Liście Nieruchomych Zabytków Kultury.
47. Internaty im. Baty
Zlín, náměstí T. G. Masaryka
Autor: František Lydie Gahura
Rok ukończenia:1930–1937
Pierwszy internat wybudowano w bezpośredniej bliskości fabryki już w 1925 r., 40 lat później obiekt zburzono. W 1927 r. rozpoczęto budowę całej dzielnicy mieszkalnej. Ukończony zespół urbanistyczny składający się z dwóch rzędów wolno stojących internatów włącznie z instytutami o charakterze edukacyjnym był dostosowany do konfiguracji terenu, dobrze komponował się z zakładem produkcyjnym i do dzisiaj tworzy jeden z najbardziej charakterystycznych zlińskich zespołów mieszkaniowych. Zielona dzielnica to dzieło architekta F. L. Gahury, a pod względem wielkości i wartości estetycznej jest jedyny w swoim rodzaju na skalę całego kraju. Jeśli chodzi o konstrukcję, zdecydowano się na klasyczne rozwiązanie czyli żelbetonowy szkielet nośny na planie z modułem 6,15x6,15 m, z zewnątrz wypełniony czerwonymi cegłami.
W chwili obecnej internaty są częściowo wyremontowane, służą jako sklepy, restauracje, biura oraz jako mieszkania.
48. Instytuty
Zlín, náměstí T. G. Masaryka
Autor: František Lydie Gahura
Rok ukończenia: 1936 – I Instytut (dzisiaj Liceum i Szkoła Językowa), 1938 – II Instytut (dzisiaj Policja Republiki Czeskiej)
Instytuty były ciekawą i charakterystyczną próbą stworzenia nowej instytucji edukacyjnej i naukowo-badawczej wyposażonej w praktyczne pomoce edukacyjne, biblioteki i zbiory sztuki. Oba budynki są, poprzez swój ascetyczny wygląd i rygorystyczne proporcje, świetnie połączone z Miejscem Pamięci Tomáša Baty, który miał być pawilonem wejściowym do rozległego terenu o charakterze edukacyjnym (udało się zrealizować tylko częściowo). Obiekty od 1997 r. widnieją na Liście Nieruchomych Zabytków Kultury.
49. Handlowy i Kulturalny Dom Díly (Mała Scena)
Zlín, Díly, Štefánikova
Autor: Vladimír Karfík
Rok ukończenia:1937
Handlowy i Kulturalny Dom Díly jest dominującym obiektem składającym się z pięciu budynków, a razem z kwaterami robotniczymi tworzy jedną całość urbanistyczną, określającą charakter miasta. Umieszczenie w głównym punkcie dzielnicy Díly, dziś między dwoma głównymi ulicami baťowskiego Zlína, jest bardzo udane.
W budynku znajduje się sala kinowa (dziś wykorzystywana jako teatr), na parterze przylegającym do ulicy Štefánikovej sklepy. Obiekt jest jednym z niewielu zrealizowanych przykładów architektury konstruktywizmu, w której znaleźć można charakterystyczne znaki koncepcji poetyzmu. Poprzez wykorzystanie zaokrąglonego balkonu, ramp i symetrycznej kompozycji inspirowanych transatlantyckimi łodziami,Vladimír Karfík zbliża się do poetyki grupy czeskich artystów awangardowych Devětsil z lat 20-tych. Budynek dobrze jednak komponuje się do przestrzeni baťowskiego Zlína – jest to szkielet wykorzystywany w modułach budynków fabrycznych oraz charakterystyczna czerwona cegła (oryginalnie pojawiająca się wyłącznie w parapetach – tak zachowała się tylko część elewacji północnej). W latach 2000–2006 obiekt z powodzeniem odnowiono oraz dobudowano część podziemną. Zachowano pierwotną funkcje budynku.
Obiekt od 2000 r. widnieje na Liście Nieruchomych Zabytków Kultury.
50. Szpital im. Tomáša Baty – część zabytkowa
Zlín, Havlíčkovo nábřeží
Autor: František Lydie Gahura
Rok ukończenia:1927–1938
Współautorem całego kompleksu szpitalnego był jego kierownik MUDr. Bohuslav Albert.
Budowa należała do największych zadań działu budowlanego firmy Baťa. Z wertykalnej orientacji i jednego budynku zrezygnowano z inicjatywy Gahury, który wybrał opcję horyzontalną i podzielenie terenu szpitala na 17 obiektów otoczonych zielenią. Parcela pod szpital znajdowała się dalej od fabryki, na granicy gminy Příluky na prawym brzegu rzeki Dřevnice. Poza budynkiem głównym i poszczególnymi pawilonami teren obejmuje także dwie wille dla lekarzy i budynek gospodarczy. W budynku głównym umieszczono pomieszczenia diagnostyczne i zabiegi, administrację i pomieszczenia dla personelu pracującego w szpitalu. Oddziały z łóżkami dla chorych znajdowały się w poszczególnych parterowych pawilonach. Główną część szpitala wybudowano po stosunkowo niskich kosztach w czasie 9 miesięcy, wyposażona była zgodnie z najnowszą wiedzą lekarską. Okoliczna zieleń i ciekawe rozwiązanie pawilonowe miało także pozytywny wpływ na psychikę chorych.
51. Tomášov
Zlín, Nad Ovčírnou
Autor: Vladimír Karfík
Rok ukończenia: 1938
Budynek Tomášov był częścią baťowskiego systemu edukacji. Budynek zrealizowano w module 6,15x6,15 m, który jest typowy dla całego Zlína. Tomášov nawiązywał do Szkoły Pracy Baty. Z jej absolwentów wybierano 50 najlepszych studentów, których nazywano „Tomášowcami”, a następnie przygotowywano ich na stanowiska kierownicze na całym świecie. Kopiowali elitarne angielskie i amerykańskie szkoły Harrow i Rugby, a uczniowie wychowywani byli na przyszłych handlowców.
W 1945 r., po przejęciu firmy przez państwo, budynek Tomášov stał się częścią firmy Svit. W budynku nr 31, gdzie wcześniej znajdowało się pogotowie ratunkowe, powstał oddział internistyczny, chirurgiczny, później ginekologiczny oraz neurologiczny, a Tomášov stał się oddziałem internistycznym. Dzisiaj w wyremontowanym w 2009 r. budynku ma siedzibę Klinika Medycyny Reprodukcyjnej i Ginekologii.
52. Filmowe ateliery i laboratoria
Zlín, Kudlov
Autor: Vladimír Karfík
Rok ukończenia: 1935–1940
Autor: Vladimír Karfík, rok ukończenia: 1935–1940
Początkowo małe ateliery filmowe na Kudlovie przeznaczone były do kręcenia filmów reklamowych firmy Baťa. Z czasem przerodziły się w studio, które miało znaczący wpływ na produkcję filmów krótkometrażowych i filmów z efektami specjalnymi. Kręcono tutaj także znane długometrażowe eksperymentalne filmy fabularne. Przy atelierach działają także nowoczesne i prężne laboratoria filmowe.
53. Leśny cmentarz
Zlín, Kudlov, Filmová
Autor: MUDr. Rudolf Gerbec - autor myšlenky, koncepce a principů hřbitova, František Lydie Gahura - autor projektu, dvou křížů, náhrobků Baťovy rodiny a dalších
Rok ukończenia: 1931
Zamysłem autora było zachowanie pięknego naturalnego otoczenia, czemu podporządkowano charakter wszystkich elementów dekoracyjnych, przede wszystkich pomników – nie miały być okazałe i potężne, ani wykonane z nietypowych materiałów. Zbudowano wyłącznie podstawowe dróżki między grobami. Większość grobów dostępna była wyłącznie po leśnych ścieżkach. Pierwszym pochowanym tu zmarłym był syn MUDr. Gerbeca, kolejnym założyciel fabryki Tomáš Baťa (14. 7. 1932) oraz jego pilot Jindřich Brouček.
Godziny otwarcia: 1. 11.-30. 4. 8:00-18:00, 1. 5.-31. 10. 7:00-20:00.
54. Łaźnie zimowe
Zlín, Hradská
Autor: Vladimír Karfík, Josef Holeček, Ladislav Ambrožek
Rok ukończenia: 1950
Architektura budynku koresponduje z pozostałymi zabudowaniami z lat czterdziestych i pięćdziesiątych., jest bardzo dobrym przykładem klasycyzującej koncepcji budynku z organicznym podejściem do rozplanowania i szacunkiem do środowiska naturalnego. W środku widać na kilku miejscach jasny wpływ marynistycznej koncepcji Hansa Scharouna (hala główna), adekwatnej do funkcji budynku. Główna przestrzeń basenu była zneutralizowana poprzez usunięcie pofalowanego sufitu. Usunięto także schody o miękkich kształtach przed południową fasadą, dzięki czemu powstało miejsce dla basenu zewnętrznego. Zmiana naturalnie rozwinęła pierwotną koncepcję. Od 2001 r. obiekt widnieje na Liście Nieruchomych Zabytków Kultury.
55. Budynek administracyjny firmy Baťa nr 21
Zlín, třída Tomáše Bati 21
Autor: Vladimír Karfík
Rok ukończenia: 1939
Jednym ze szczytowych dzieł czechosłowackiej konstruktywistycznej architektury międzywojennej jest budynek administracyjny firmy Baťa. Ten szesnastokondygnacyjny, wysoki na 77,5 m budynek był przed wojną najwyższym obiektem w Czechosłowacji. Usytuowany między rzędem budynków fabrycznych, mający bezpośredni wpływ na plac náměstí Práce, który zamykał od północnej strony, stał się typową dominantą nowoczesnej koncepcji miasta. Trójtrakt oparto na takiej samej sieci modułów (6,15 x 6,15 m) jak w obiektach fabryki. Całe piętro o rozmiarach 80x20 m to wielkie biuro, w większości bez ścianek działowych, gdzie pracowało 200 osób. Miejsce pracy zostało proste i przejrzyste, bo cała komunikacja wertykalna (schody i windy) oraz sanitariaty i komory chłodnicze, znajdują się poza przestrzenią biura. Konstrukcja nośna jest żelbetonowa, płaszcz obwodowy tworzą stalowe podwójne okna i cegły ze Slavíkovymi kafelkami. Prawdziwą techniczną perełką jest winda-biuro szefa firmy o rozmiarach 6x6 m, klimatyzowana i wyposażona w umywalkę.
W listopadzie 1944 r. Zlín został zbombardowany, ale wieżowiec Baty cudem ocalał. W 2014 r. budynek odnowiono i służy jako siedziba Urzędu Skarbowego i Urzędu Wojewódzkiego Kraju Zlínskiego. Ruchome biuro w windzie działa do dziś i udostępniane jest turystom (trzeba zwiedzanie wcześniej zarezerwować w Muzeum Południowo-Wschodnich Moraw). Na tarasie znajduje się kawiarnia – godziny otwarcia kawiarni i tarasu są takie same. Z tarasu rozciąga się najpiękniejszy widok na centrum baťowskiego miasta. Szczytowe dzieło architekta Karfíka jest dzisiaj nieruchomym zabytkiem kultury z okresu funkcjonalizmu. Obiekt od 1958 r. jest zapisany na Listę Nieruchomych Zabytków Kultury.
56. Budynki nr 14 i 15
Zlín, Vavrečkova 7040
Autor: Jiří Voženílek
Rok ukończenia: 1946–1949
W pierwszej fazie powojennej starano się przede wszystkim uzupełnić zniszczone budynki produkcyjne i magazyny. Wybudowano wtedy budynki nr 14 i 15 przeznaczone na konfekcję obuwniczą, budynki na produkty gumowe i magazyny centralne. Przy odbudowie i remoncie wykorzystano dotychczasowe pomysły i doświadczenie, , a całość poszerzono o nowe pomysły dotyczące organizacji produkcji w całym zakładzie. Nowe elementy charakterystyczne dla powojennych obiektów w produkcji obuwniczej to dobre zaplecze socjalne (szatnie znajdowały się na mezzaninie), więcej przestrzeni, większe prześwity (4 m), klimatyzacja i oświetlenie. W czasie budowy wykorzystano stalowe płyty szalunkowe oraz typowy płaszcz obwodowy z podwójnymi oknami. To przykład rozwijania koncepcji baťowskich bloków. Charakterystyczny trójtrakt budynków pięciokondygnacyjnych został zachowany, z punktu widzenia eksploatacji sieć modułów została jednak zmieniona – zrezygnowano z tradycyjnych modułów 6,15 x 6,15 m i zwiększono je do (7,85 x 6,15 x 7,85 m). W bocznych modułach oprócz sanitariatów usytuowane urządzenia klimatyzacyjne. Od 2013 r. w budynku mają swoje siedziby instytucje kultury - galeria, muzeum i biblioteka.
57. Budynek nr 34 – centralny magazyn obuwia
Zlín, Vavrečkova 5657
Autor: Vladimír Kubečka
Rok ukończenia: 1949–1955
Projekt i realizacja centralnego magazynu obuwia były pierwszą czechosłowacką próbą wykorzystania naprawdę nowoczesnej technologii składowania z maksymalną mechanizacją wewnętrznego transportu i wagonowania. Budowa podzielona była na trzy etapy. Magazyn umieszczono pomiędzy fabryką obuwia gumowego i skórzanego. Dziesięciokondygnacyjny kolos o rozmiarach 78 x 72 m z żelbetonowym monolitycznym szkieletem i siecią modułów 6x6 m jest otoczony płaszczem z czerwonej cegły i okien. Na parterze znajduje się przestrzeń przeznaczona do manipulacji z towarem z wagonów i samochodów. Na pierwszym piętrze znajdował się magazyn dystrybucyjny z szerokim asortymentem produktów. Towar dystrybuowano za pomocą wózków umieszczonych na owalnych torach. Do transportu wertykalnego służyły windy towarowe w rogach budynku. Pośrodku czterech elewacji znajdują się schody ewakuacyjne. Ciekawostką jest, że na dachu obiektu miał być umieszczony heliport, który zapewniałby połączenie fabryki z lotniskiem w Holešovie.
58. Kościół ewangelicki
Zlín, Štefánikova 3018
Autor: Vladimír Karfík
Rok ukończenia: 1937
Kościół ewangelicki jest architektonicznie prosty i oszczędny. Styl świątyni nawiązuje do racjonalności i surowości architektury baťowskiej. Karfík wykorzystał system kratownic. Kościół wybudowano łącząc trzy proste masywne części – świątynię, pomieszczenia dla chóru i dzwonnicy. Niska część z wejściem i zapleczem przechodzi w postawioną prostopadle do zbocza nawę główną z ołtarzem. W budynku dominuje dzwonnica we wieży.
59. Kaplica św. Wacława
Zlín, Kudlov
Autor: František Lydie Gahura
Rok ukończenia: 1927
Kaplica znajduje się na zboczu przy głównej ulicy na Kudlovie. Znany architekt František Lydie Gahura był w czasie budowy tego nowego obiektu sakralnego pod wpływem niderlandzkiego ruchu artystycznego zwanego De Stijl. Materiały na budowę podarował Tomáš Baťa.
60. Klasztor Regina
Zlín, Divadelní 3242
Autor: Miroslav Lorenc
Rok ukończenia: 1938
Architekt Miroslav Lorenc opracował projekt klasztora kongregacji sióstr miłosierdzia III zakonu św. Franciszka w Opavie, służący jako przytułek dla sierot. Ta purystyczna świątynia powstała na terenie znanym jako Farská louka w samym centrum miasta.