Zwiedzanie miasta
CENTRUM MIASTA
1. Ratusz
náměstí Míru 12, Zlín
Najstarsza wzmianka o zlińskim ratuszu (radnice) pochodzi z 1569 r. Był to jednopiętrowy budynek na zachodniej stronie placu. Nowy ratusz postawiono w 1586 r. w stylu renesansowym, jedno jego skrzydło służyło jako gościniec. W 1920 r. ogłoszono konkurs na nowy ratusz. Konkurs wygrał projekt pochodzącego ze Zlína architekta Františka Gahury. Niedługo potem, 27. 8. 1921 pierwotny budynek renesansowego ratusza spłonął. Rok później położono kamień węgielny pod nowy budynek, a budowę skończono w 1923 r. zgodnie z projektem Gahury. Ratusz nieco przebudowano w latach 1936-37, kiedy dobudowano część w ulicy Bartošovej. Architekt Gahura jest także autorem rzeźby kowala po północnej stronie fasady. Naprzeciwko ratusza zobaczyć można rzeźby św. Floriana i św. Donata z XVIII w.
2. Willa Tomasza Baty
Gahurova 292, Zlín
Reprezentacyjną willę (vila Tomáše Bati), która stoi obok rozległego parku, dokończono w 1911 r. Dom zaprojektował i zaczął budować František Novák. Jednak o jej dokończenie Tomáš Baťa poprosił architekta Jana Kotěrę, który wprowadził kilka ogólnych zmian i uprościł wnętrza. W latach 1911-1915 dom uzupełniono o promenadę, altankę, pergolę i domek ogrodnika, wszystko zaprojektował Jan Kotěra. Ogród zaprojektował znany architekt krajobrazu František Thomayer. Obecnie willa jest siedzibą Fundacji Tomáše Baty, można ją zwiedzać tylko w większych grupach po uprzedniej rezerwacji. Bez rezerwacji można zobaczyć ogród. W willi odbywają się przeróżne akcje kulturalne takie jak wykłady, koncerty czy obchody 1 maja.
3. Pałac Zlín
Historia budynku pałaca (zámek Zlín) sięga XV w. W 1929 r. ówczesny właściciel, przemysłowiec Tomáš Haupt, sprzedał pałac miastu. Pieniądze na jego odkupienie przekazał burmistrz Tomáš Baťa. W części pałacu w latach 1931-1933 otwarto niewielkie muzeum z wystawą obuwia historycznego i obuwia pochodzącego z egzotycznych krajów. Od 1935 r. pałac służył głównie urzędom, była tu np. siedziba zlińskiego Urzędu Miasta, w latach 1958-2012 znajdowało się tu muzeum, później także Muzeum Południowo-Wschodnich Moraw, które obecnie znajduje się w 14|15 Instytucie Baty. W pałacu znaleźć można Galerię Václava Chada obecnie prowadzone są rozmowy dotyczące wykorzystania pozostałej przestrzeni.
4. 14|15 INSTYTUT BATY
14. a 15. budova továrního areálu, Vavrečkova 7040, Zlín
Tel.: +420 573 032 111, e-mail: info@14-15.cz, www.14-15.cz
14|15 INSTYTUT BATY (14|15 BAŤŮV INSTITUT) powstał z połączenia dwóch budynków fabrycznych w byłym zakładzie przemysłowym Baty w Zlínie, które wybudowano w latach 1946-49 zgodnie z projektem architekta Jiřígo Voženílka. Budynki przemysłowe z oryginalną numeracją 14 i 15 w ostatnich latach zmieniły się w nowoczesne centrum o charakterze kulturalno-edukacyjnym. Mieści się tu Wojewódzka Galeria Sztuk Wizualnych, Muzeum Południowo-Wschodnich Moraw i Biblioteka Wojewódzka im. Františka Bartoša.
Główna wystawa Wojewódzkiej Galerii Sztuk Wizualnych w Zlínie „Przestrzeń Zlín” poświęcona jest miejscowej architekturze, tutejszej urbanistyce, przemysłowemu designowi, który narodził się właśnie w Zlínie. Są tutaj także wystawione prace znanych w Europie czeskich artystów z pierwszej połowy XX w. – m.in. Alfonsa Muchy, Emila Filly, Bohumila Kubišty, Václava Špály, Josefa Čapka, Jana Zrzavego, Jindřicha Štýrského, Toyen, Otty Gutfreunda, Vincence Makovskiego i innych.
Stała wystawa Muzeum Południowo-Wschodnich Moraw nazwana "Zasada Baťa: dzisiaj fantazja, jutro rzeczywistość" przedstawia historię obuwniczej firmy Baťa od jej założenia w 1894 r. aż do upaństwowienia czechosłowackiej części koncernu po II wojnie światowej. Częścią wystawy jest także kolekcja obuwia i maszyn obuwniczych. Nie brakuje także wystawy o historii i teraźniejszości zlińskiego filmu, sporą przestrzeń dostała także część poświęcona podróżnikom – nie tylko tym najsławniejszym Jiřímu Hanzelkowi i Miroslavowi Zikmundowi. Na czwartym piętrze znajduje się wystawa Františka Bartoša, który pochodził i mieszkał w zlińskim regionie jeszcze przed czasami Baty. Bartoš był pedagogiem, etnografem i badaczem folkloru, a wystawa opowiada o jego życiu, działalności, ale proponuje także interaktywną zabawę dla najmłodszych.
5. Zlínski drapacz chmur – budynek administracyjny nr 21
třída Tomáše Bati 21, Zlín
21. budynek administracyjny firmy obuwniczej – zlíński drapacz chmur (Zlínský mrakodrap - 21. správní budova) był jednym z pierwszych wysokościowców w Europie. Razem z całym terenem przemysłowym byłego zakładu firmy Baťa zasłużenie otrzymał tytuł Budowli Stulecia. Budynek mierzący 77,5 m ukończono w 1938 r. zgodnie z projektem architekta Vladimíra Karfíka. Każde piętro było wspólnym biurem dla 200 osób. Pomieszczenia użytkowe (klatki schodowe, toalety, klimatyzacja, windy) były umieszczone poza pomieszczeniem głównym. Budynek jest klimatyzowany, ma szybkie windy, paternoster czyli rodzaj otwartej okrężnej windy, która się nie zatrzymuje. Konstrukcyjna ciekawostka to winda będąca jednocześnie biurem szefa firmy o rozmiarach 6x6 metrów z klimatyzacją i umywalką. Windą można się przejechać po uprzedniej rezerwacji (min. 2 dni) dokonanej w Muzeum Południowo-Wschodnich Moraw (www.muzeum-zlin.cz). Dokumenty i małe przedmioty przesyłano w ramach budynku pocztą pneumatyczną, są też gniazdka elektryczne ukryte w podłodze. Budynek to zdecydowanie najlepsze dzieło Karfíka, który należy do najlepszych czechosłowackich architektów pierwszej połowy XX w., uznane zostało Narodowym Zabytkiem Kultury z okresu funkcjonalizmu. Dziś ma tu siedzibę Urząd Wojewódzki i Urząd Skarbowy.
6. Targowisko i Dom Handlowy Zlín
W 1927 r. wybudowano pierwszy dom handlowy (obchodní dům), dzisiejsze targowisko (tržnice) ze skrzydłem kiosków, które w późniejszym okresie wyburzono. Oprócz sklepów była tu także stołówka i kino. Budynek zaprojektowała i postawiła firma A. Jambor. Budynek jest przykładem jednego z pierwszych zastosowań żelbetonowego szkieletu budynków fabrycznych w budynku użyteczności publicznej. Dopiero pięć lat później niedaleko pierwszego domu handlowego wybudowano kolejne ośmiopiętrowe centrum handlowe. W jego projektowaniu najpewniej brał udział znany architekt Gahura. W 2017 r. rozpoczęła się rozległa przebudowa domu handlowy, która trwała 16 miesięcy i nadała budynkowi oryginalny wygląd, typowy dla nietypowej dystrybucji okien. Te na dwóch najniższych piętrach rozciągają się od podłogi do sufitu i stopniowo zwężają się w dół.
7. Duże kino
Náměstí Práce 2511, Zlín
Tel.: +420 571 817 251 e-mail: info@gacinema.cz, strony internetowe Dużego kina
Duże kino (velké kino) wybudowano w 1933 r. jako kino prowizoryczne. Budynek zaprojektował oddział budowlany firmy Baťa, a. s., Zlín. Autorstwo przypisywane jest F. L. Gahurze, ale udowodniono to dopiero w czasie zmian wnętrza na salę teatralną w 1939 r. Kino było pierwszym obiektem kulturalnym w mieście przeznaczonym dla szerokiej publiczności – mogło pomieścić aż 2270 os. co na tamte czasy było fenomenalną liczbą. To zdecydowanie największe kino w przedwojennej Czechosłowacji, najpewniej także w całej Europie Środkowej. Jego charakterystyczna prosta bryła jest nieodłączną częścią placu, podkreśla też dominujący na południowej stronie Dom Kultury (společenský dům).
8. Hotel Zlín – były Společenský dům
náměstí Práce 2512, Zlín
Tel.: +420 577 561 111, www.hotelmoskva.cz
Zgodnie z projektem architekta Miroslava Lorenca z 1931 r. wybudowano żelbetonowy szkielet. W czasie budowy Tomáš Baťa nie zgadzał się z architektem Lorencem i zdecydował, że na trzecim piętrze wybudowane zostaną dwa pokazowe pokoje – jeden zaprojektowany przez architekta Gahurę, drugi przez architekta Karfíka. Budowę dokończono w 1933 r. na podstawie projektu Vladimíra Karfíka. Dziesięciopiętrowy obiekt został najważniejszym kulturalno-społecznym ośrodkiem miasta. Na parterze i na pierwszym piętrze mieszczą się restauracje, kawiarnie, kluby zainteresowań, kasyna czy sale reprezentacyjne. W hotelu znajduje się 200 pokojów.
Hotel Moskva oferuje zaplecze do organizacji różnego rodzaju spotkań towarzyskich i firmowych. Hotel posiada bogata ofertę usług dodatkowych.
9. Dzielnica Letná
Charakterystyczna zlińska dzielnica. Od 1918 r. na życzenie Tomáša Baty na Letnej (čtvrť Letná) rozpoczęto budowę domów dla pracowników firmy zgodnie z projektem Jana Kotěry, w późniejszym okresie dzielnicę rozbudowywano m.in. typowymi kostkami z czerwonej cegły zgodnie z planem regulacyjnym F. L. Gahury. W latach 1912-1945 firma Baťa postawiła dla swoich pracowników w Zlínie 2210 domów. Oprócz Letnej domki znajdują się także w dzielnicach Zálešná, Podvesná, Lesní čtvrť i Nad Ovčírnou.
10. Miejsce Pamięci Tomáša Baty
nám. T. G. Masaryka 2570, Zlín
www.pamatnikbata.eu
W1933 r. rozpoczęto budowę centrum kultury, które zamyka przestrzeń parku pomiędzy internatami. Zgodnie z oryginalnym projektem cały kompleks miał składać się z grupy budynków o charakterze edukacyjnym, których linię zamykałoby miejsce pamięci Tomáša Baty (Památník Tomáše Bati). Projekt zrealizowano tylko częściowo – postawiono miejsce pamięci oraz dwa instytuty. Plastyczność żelbetonowego szkieletu architekt Gahura wykorzystał do ciekawego projektu budynku z robiącymi wrażenie szklanymi powierzchniami zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. W 1954 r. architekt J. Staša przebudował miejsce pamięci na Dom Sztuki (Dům umění), powstała tutaj galeria sztuki i zlińska filharmonia. Pod koniec 2010 r. Filharmonię im. Bohuslava Martinů przeniesiono do nowo wybudowanego Centrum Kongresowego Zlín, a trzy lata później galerię przeniesiono do 14|15 Instytut Baty. Pod koniec 2016 roku renowacja pomnika rozpoczęła się w pierwotnej formie, która trwała prawie dwa lata. Teraz służy jej pierwotnemu celowi - przypominaniu pamięci o Tomáša Baty.
11. Internaty im. Baty
Autorem projektu jest František Lydie Gahura, Baťovy internáty powstały w latach 1930-1937. Pierwszy internat wybudowano bezpośrednio przy fabryce już w 1925 r., jednak w roku 1965 r. został wyburzony. W 1927 r. rozpoczęto budowę całej dzielnicy mieszkalnej. Dwa rzędy wolnostojących budynków internatu i instytutów do dziś tworzy jeden z najbardziej charakterystycznych zlińskich zespołów urbanistycznych, który, pod względem wielkości i walorów estetycznych, jest wyjątkowy w skali całego kraju. W czasie budowy wykorzystano klasyczne rozwiązanie czyli żelbetonowy system nośny w module na planie 6,15 x 6,15 m z wewnętrznym wypełnieniem ze sparowanych cegieł. Dzisiaj internaty są częściowo zrekonstruowane, służą jako sklepy, restauracje, biura, część przeznaczono na mieszkania.
12. Centrum Kulturalne i Uniwersyteckie Zlín
nám. T. G. Masaryka 5556, Zlín
Centrum Kulturalne i Uniwersyteckie Zlín (Kulturní a univerzitní centrum Zlín) zaprojektowane przez Evę Jiřičną, znaną panią architekt ze Zlína, jest jedną z dominant miasta. Lekka i przewiewna konstrukcja wielofunkcyjnego budynku jest naturalnie połączona z rektoratem Uniwersytetu im. T. Baty. Historia kompleksu złożonego z dwóch samodzielnych elementów – Centrum Kongresowego Zlín i Centrum Uniwersyteckiego w Zlínie sięga 2003 r. Wtedy podjęto decyzję, żeby na miejscu nieistniejących już Masarykových škol nie powstała ich kopia, ale zupełnie nowy budynek. Warunkiem było zachowanie pierwotnej idei urbanistycznej czyli rozłożenia budynków na planie litery „Y” i połączenie ich z centrum miasta. Pracę nad projektem rozpoczęto jesienią 2005 r., a w 2006 r. położono kamień węgielny pod budowę centrum.
Najpierw w 2008 r. dokończono centrum uniwersyteckie, w którym znajduje się biblioteka techniczno-naukowa i rektorat Uniwersytetu im. Tomáša Baty w Zlínie. Centrum Kongresowe, które jest jednocześnie siedzibą Filharmonii im. Bohuslava Martinů, było uroczyście otwarte pod koniec 2010 r. Od 1 stycznia 2011 ten nowoczesny wielofunkcyjny obiekt służy organizatorom koncertów, sympozjów, wystaw, balów, konferencji i innych imprez.
13. Blok mieszkalny
Osvoboditelů 3778, Zlín
W latach 1945-1950 zgodnie z projektem architekta Jiřího Voženílka postawiono w środku miasta jedenastopiętrowy blok mieszkalny (kolektivní dům), który był pierwszą próbą stworzenia nowej formy mieszkaniowej. Mieszkania o wysokim standardzie wyposażone były w sztucznie oświetlone i wentylowane kuchnie, umieszczone, podobnie jak inne wyposażenie mieszkania, w środkowej części mieszkania. Na parterze znajdowały się restauracja, kluby zainteresowań, na tarasie rekreacyjnym sala gimnastyczna. Żłobek i szkoła podstawowa znajdują się w osobnym skrzydle na parterze, do którego można się dostać przechodząc przez suteren budynku. W dolnej części byłej stołówki szkoły wyższej na powierzchni 270 m2 otwarto we wrześniu 2003 r. nowy instytut kultury nazywany Alternativa. Odbywają się tutaj koncerty, wykłady, spotkania z pisarzami, wieczory poetyckie, wideoprojekcje, otwarte spotkania ze znanymi osobistościami, wystawy i zajęcia edukacyjne.
14. Rzymskokatolicki kościół św. Filipa i Jakuba
Pierwsze wzmianki o kościele (římsko-katolický kostel sv. Filipa a Jakuba) i plebanii sięgają okresu wojen husyckich, dokładnie 1437 r. Można się jednak domyślać, że najpóźniej do końca XIV w., kiedy dzięki rodzinie Šternberków w 1397 r. Zlín otrzymał prawa miejskie, znajdował się tutaj kościół z plebanią. Z 1446 r. pochodzi wzmianka o zlińskim proboszczu, którym był Jan z Ostraty (także z Lhoty). Kościół dwa razy spłonął – w 1819 r. i w 1849 r., zawsze jednak był odbudowany. Dziś jest jedną z dominant miasta. Od jego wersji barokowej różni go szersza i wyższa nawa główna, okna to dar zlińskich parafian. W dzwonnicy znajdują się stalowe dzwony z hut w Vítkovicach w Ostrawie, a organy powstały w pracowni braci Riegrových z Krnova. W latach 1969-1970 miał miejsce remont wnętrza. Strona www parafii.
15. Teatr Miejski
třída T. Bati 4091/32, Zlín
Tel.: +420 577 636 111, e-mail: divadlo@divadlozlin.cz, www.divadlozlin.cz
Profesjonalna scena teatralna w Zlínie założona w 1946 r. Mieściła się początkowo w budynku Małej Sceny na ulicy Štefánikovej. Teatr Miejski (Městské divadlo) wtedy noszący nazwę „Teatr Pracujących“ był wybudowany jako pierwszy po wojnie w ówczesnej Czechosłowacji. Budowę dokończono w 1967 r. zgodnie z projektem architektów M. Řepy i F. Rozhona. Sala pomieścić może 800 osób. Obecnie Teatr Miejski Zlín uważany jest za jeden z najlepszych regionalnych teatrów dramatycznych w Republice Czeskiej, a poza własnym repertuarem oferuje także wiele przedstawień teatrów goszczących. Tradycyjnie na początku maja Zlín organizuje międzynarodowy festiwal teatralny Spotkanie (mezinárodní divadelní festival Setkání – Stretnutie). W czasie dni otwartych, organizowanych kilka razy w roku, można zajrzeć za teatrane kulisy.
16. Zamek Malenovice
Jeden z najważniejszych zabytków regionu zlińskiego od nowoczesnego centrum Zlína dzieli tylko 6 km. W drugiej połowie XIV w. zamek Malenovice (Hrad Malenovice) założył murgrabia Jan Jindřich. Przez kolejne wieki budynek był wielokrotnie przebudowywany, w wyniku czego pierwotny gotycki średniowieczny zamek stał się renesansową rezydencją typu zamkowego, wyremontowanego później w duchu baroku. Aż do połowy XX w. zamek pełnił funkcję administracyjną i mieszkalną.
Zamek należał do wielu rodów szlacheckich (np. Tetourovie z Tetova, Lichtenštejn - Kastelkornovie, Salm - Neuburkovie), ostatnimi właścicielami (1804-1945 r.) byli Šternberkovie. W 1953 r. malenovicki zamek otrzymało nowo powstałe muzeum regionalne, dzisiaj Muzeum Południowo-Wschodnich Moraw. Część zamku udostępniona jest do zwiedzania. Zobaczyć można wnętrze zamku (np. malowaną salę z późnogotyckim sklepieniem i napisami z pierwszej połowy XVI w., kaplicę z malowidłami z połowy XVIII w., biura administracyjne malenovickich posiadłości itp.). Można wejść także na wieżę zamkową.
W sezonie na malenovickim zamku organizowane są koncerty, przedstawienia teatralne, nocne zwiedzanie, specjalne zwiedzanie dla dzieci czy wystąpienia grup historycznej szermierki.
17. Planetarium
Lesní čtvrť III / 5443, Zlín
Tel.: +420 736 734 511, e-mail: zas@zas.cz, www.zas.cz
Planetarium (hvězdárna) znajduje się na terenie Licea Zlín. Poza obserwowaniem nieba można tu wziąć udział w wykładach czy zobaczyć wystawy. Grupy mogą zamówić także specjalne tematyczne programy.
18. Areál Lazy, ścieżka zdrowia
Areál Lazy
Dominantą terenu o nazwie Lazy jest altanka „Pod spalonym dębem“ ("U spáleného dubu"), wzdłuż ścieżek stoją ławki, miejsca przeznaczone do odpoczynku i tablice informacyjne, dzięki którym zapoznać się można z badanami ornitologicznymi czy z proponowanym sposobem gospodarowania lasu zgodnie z przyjętym planem zagospodarowania terenu itp. Stojące tu drewniane budynki idealnie komponują się z naturalnym miejscowym krajobrazem
Ścieżka zdrowia
Ścieżkę zdrowia (stezka zdraví), którą wybudowano na terenie lasów miejskich pod Tlustą horą, oferuje mieszkańcom Zlina i nie tylko możliwość aktywnego spędzenia wolnego czasu – to idealne miejsce do biegania, jazdy na rowerze, zabawy z dziećmi, wzmacniania mięśni, rozgrzewki, na rodzinne spacery i wycieczki. W głównej części ścieżki zdrowia znajduje się nietypowa leśna altanka, podwieszona ławka i kilka stanowisk do ćwiczeń (drążki, drabinki, zjeżdżalnie, zabawki do skakania itp.) prowadzi tutaj kilka znaczonych tras: z Letnej - ul. Pod Rozhlednou, z dzielnicy Pod Majákem, z Prštnego - ul. Nerudova i z Podhoří - ul. U Slanice. W orientacji na ścieżce zdrowia pomagają tablice informacyjne.
19. Leśny cmentarz
Autorami cmentarza (lesní hřbítov) są dr n. med. Rudolf Gerbec (pomysł, koncepcja i najważniejsze elementy cmentarza) oraz František Lydie Gahura (autor projektu, dwóch krzyży, nagrobka rodziny Baty i innych). Cmentarz dokończono w 1931 r. Autorzy starali się nie naruszyć naturalnego leśnego otoczenia. Zgodnie z tą zasadą zaprojektowano także wszystkie elementy, przede wszystkim pomniki i nagrobki – nie miały być okazałe, monumentalne ani wytworzone z efektownych materiałów. Zbudowano tylko główne ścieżki między częściami cmentarza, a do poszczególnych grobów dochodzi się leśnymi ścieżkami.
Pierwszy pochowany był tutaj syn dr n. med. Gerbeca, kolejną osobą założyciel fabryki Tomáš Baťa (14. 7. 1932) i jego pilot Jindřich Brouček.
20. Kościół pielgrzymkowy Narodzenia NMP w Štípie
Barokowy kościół Narodzenia NMP (Poutní kostel Narození Panny Marie ve Štípě) pochodzi z XVIII w. i jest maryjnym miejscem pielgrzymkowym. To też największa i najbardziej okazała świątynia w okolicy. Znajdujące się tu štípské organy należą do największych i najlepiej dochowanych dzieł Františka Čapka i Maxa Zachistala z Kremže.
Świątynia otwarta jest pół godziny przed mszą i ok. 15-30 min. po mszy (informacje o mszach), ew. po uprzedniej rezerwacji (kontakt na www.stipa.cz). W okresie od 1.05. do 30. 09., czyli w czasie trwania projektu o nazwie „Bramy otwarte”, gdy turystom udostępniono darmowe zwiedzanie zabytków kościelnych z przewodnikiem, kościół otwarty jest od wtorku do piątku od 10.00 do 17.00, w niedzielę od 13.00-17.00.
Pobierz za darmo: Mapa centrum Zlín (tylko Czeska)
